Para Bütün Kötülüklerin Kaynağı mı?

Demek paranın her kötülüğün kaynağı olduğunu düşünüyorsunuz? Peki, paranın kökünün ne olduğunu sorguladınız mı? Para bir mübadele aracıdır. Ortada değiş-tokuş edecek ürünler ve insanlar olmazsa, para da var olmaz. Para aslında birbiriyle iş yapmak isteyen insanların, değere karşı değer verme ilkesinin maddi biçimidir. Onu ancak üretebilen insanlar mümkün kılmıştır. Bunu mu kötü buluyorsunuz?

… Üretilen tüm malların, dünyada oluşmuş tüm servetlerin kökeni insan zihnidir. Ama siz diyorsunuz ki para güçlüler tarafından, zayıfların aleyhine yaratılmıştır. Hangi güçten söz ediyorsunuz? Silah ya da kas gücü değil o. Servet, insanın düşünme kapasitesinin ürünüdür. … Paranın dayalı olduğu kural, bir insanın kendi zihnini ve çabasına sahip olması kuralıdır.

… Para yalnızca bir alettir. Sizi istediğiniz yere götürür, ama sürücülüğü sizden devralmaz. Size arzularınızı tatmin olacağı verir, ama size yeni arzular kazandırmaz… Para, ne istediğini bilmeyen insana mutluluk satın alamaz, değer bilmeyene bir değerler kodu veremeyeceği gibi, ne arayacağına karar vermekten hep kaçınmış birine de bir amaç sunmaz. Para, budalalara akıl satın alamayacağı gibi, korkaklara alkış, beceriksizlere saygı da sağlayamaz.

… Parayı miras olarak devralmaya layık insan, ancak o paraya ihtiyacı olmayan insandır. Eğer mirasçı o paraya denkse, para ona iyi hizmet eder, değilse onu mahveder. Ama siz bu durumu seyreder, para onun ahlakını bozdu , dersiniz. Yoksa o mu paranın ahlakını bozmuştur?

… Para sizin sağ kalma aracınızdır. Yaşam kaynağınız hakkında vereceğiniz hükümdür. Eğer kaynak kötü ve yozlaşmışsa, kendi hayatınızı lanetlemişsiniz demektir. Parayı sahtekarlıkla mı kazandınız? İnsanların günahlarına, aptallıklarına hizmet ederek mi kazandınız? Standartlarınızı mı düşürdünüz?Eğer öyle yaptınızsa paranız size bir anlık, bir kuruşluk sevinç bile getiremez. O zaman satın aldığınız şeyler, size bir takdir değil, bir sitem haline gelir, bir başarıyı değil, bir ayıbı hatırlatır…. Para sizin hak etmediğiniz maddi ve manevi değerleri elde etmenizi sağlamaz. Paradan nefret etmenizin nedeni bu mu acaba?

… Para toplumsal değerin barometresidir. Ticaretin iki tarafın rızasıyla değil de , zorlamayla yapıldığını görürseniz, üretebilmek için hiçbir şey üretmeyen insanlardan izin almanız gerektiğini görürseniz, paranın mal alıp satanlar değil de, ikramlar, iltimaslar alıp verenlere doğru aktığını görürseniz, insanların çalışmayla değil de, nüfuzla zenginleştiğini gözlemlerseniz ve yasalar da sizi bunlardan korumuyorsa; tam tersine o insanları size karşı koruyorsa, dürüstlüğün kendini feda etme anlamına geldiğini anlarsanız, toplumunuzun yazgısının yok olmak olduğunu anlarsınız.

… Paranın tüm iyi şeylerin kaynağı olduğunu keşfedeceğiniz güne kadar, kendi mahvoluşunuzu davet ediyorsunuz demektir.

Francisco d’Anconia

Eski paraların resimlerini yapmaya başladım. Arkas Sanat Müzesi’nde Muharrem Kayhan’ın koleksiyonundan erken Anadolu sikkelerini içeren ‘Karun’dan Karia’ya’ sergisini gezdiğimden beri aklımdaydı bu. Paralarla ilgili görsel araştırmaları yaparken, Twitter da Özgür Mumcu’nun paylaşımını da görünce aklıma geldi bu kitap. Yukarıdaki cümleler Ayn Rand’ın 1957’de yayınlanan ‘Atlas Silkindi’ romanının karakterlerinden birine ait. Yıllar önce okuduğumda aklımda kalan bir kısımdı. Biraz sert, çarpıcı ve kibirli cümleler. Kendini bireyci, objektivist olarak niteleyen yazarın kendi gibi. Yazar dünyada Yaratıcılar-üreticiler ve Elden düşmeci-figuranlar olarak iki tip insan olduğunu iddia ediyor. Başkaları için çalışmayı küçümsüyor ve paylaşımcılığı gereksiz ve değersiz buluyor. Birey haklarının kayıtsız şartsız üstünlüğünü ve bunlara müdahalenin olması gerektiğine inanıyor. Örneğin kazanılan para için vergi vermek yanlış. Vergi almak, sadece çalışan, üreten insanları cezalandırmaktır. Kitap bu fikirlerin yeşerdiği bir konu izliyor.

Bu arada Darryl Cunningham’ın ‘Büyük Çöküş’ kitabını okuduğumda; bu güçlü ve dominant kadının Amerika’da özellikle 2008 krizine yol açan felsefeyi üretip hizmet ettiğine çok şaşırmıştım. Kitaba göre, Alan Greenspan, devletin düzenleme mekanizmasının gereksizliğini merkeze alan bu felsefenin ve Ayn Rand’ın en büyük takipçilerinden biri. Ve bu krize o zaman yol açan olayların kaynağı da, devlet denet ve düzenlemelerinin bankacılık sektöründe neredeyse tamamen kaldırılmasıydı.

Hayatımızın orta yerinde duran para kavramına siz nasıl değerler yüklersiniz? Para neye araç? Kafamızda belirlediğimiz hedefler, hayallerimiz yoksa para bize nasıl hizmet edecek? Sadece nasıl, ne kadar para kazanmayı değil, -Ne için?- para kazanacağız onu sormak lazım kendimize.

Sizin amacınız, hayalleriniz ne?

Kaynaklar, Atlas Silkindi, Ayn Rand, Büyük Çöküş, Darryl Cunningham, Yeni Entellektüeller İçin, Ayn Rand