Bertolt Brecht, Günlükler

Günlük tutmak için bende motivasyon oluşturması niyetiyle başladığım seriye; şair, oyun yazarı, eleştirmen ve uygulamada geliştirdiği epik tiyatro anlayışıyla devrim yaratan kuramcı Bertolt Brecht ile devam ediyorum. Bir önceki yazımda Zweig’in 1. Dünya Savaşı sırasında yaşadıklarını aktardığı günlükten paylaşım yapmıştım. Aynı zor zamanları bu kez Bertolt Brecht’in gözünden okuyalım..

1898 doğumlu ve orta halli bir aileden gelen Brecht, edebiyat ve tiyatroya ilgi duymasına karşın 1917 de liseyi bitirdikten sonra Münih’te tıp okumaya başlar, 1. Dünya Savaşı sonuda askere alınır, Augsburg da bir hastanede sağlık görevlisi olarak çalışmaya başlar. Nazilerin iktidara gelişinden sonra Almanya’yı terk eder ve uzun yıllar Amerika’da yaşar. Burjuva değerlerine, savaşa, sömürü ve kapitalizme sonuna kadar saldırır ve yapıtları ile tiyatro dünyasına yenilik ve derinlik kazandırır.

Yazar 1942 yılında, aşağıdaki satırları yazdığı sırada Amerika’da sürgündedir.

…

16 Mart Pazartesi- Daha sonra kontrol etmek amacı ile kimi tahminlerimi not alıyorum. Alman ordusu gözle görünür bir şekilde geçen yıldan daha zayıf. Yeni bir saldırı başlatmak iletişim alanı daha geniş olduğu için daha zor olacak. Silah altına yeni alınanların ise kendine güveni daha az olmalı. Gerçek bir ikinci cephe olmayacak. 10-15 tümeni gemiyle taşımak için bir buçuk milyon tonluk taşıma kapasitesi ve eşlik edecek savaş donanması gerekiyor. Bu yaz Hitler’i saf dışı bırakmak için bir Dunkirchen de yeterli olabilirdi; böyle bir riski İngiltere göze alabilir belki ama Tory’lerin göze alması zor. Washington son olarak SSCB ile doğrudan anlaşma yaparak, Londra’nın diğer engellerini ( kıta İngiliz ordusu olmadan Hitler yenilgisinin sağlanması) ortadan kaldırmak istiyor gibi görünüyor. Hitler ilk önce İzlanda’yı işgal edecek. Savaşın kuzeyde mi güneyde mi sürdürüleceğine 1942 yılı karar verecek. Müttefik saldırıları Berlin’i tehdit edebilir, savunma ise güneydoğuda Kafkaslar ve İran’ı. Japonya SSCB ye saldırmak zorunda kalacak. Askeri gücü tükenecek ve sadece Hindistan’da ki Tory politikası ona yeni kaynaklar açacak.

17 Mart Salı – Reichenbach’ın Kaliforniya Üniversitesinde -Determinizm- üzerine bir sunumu var. Nedenlerden oluşan sistemimiz, tekrar üretilebilirliğin bir tarzı tarafından sınırlandırılmıştır. Einstein bir keresinde parmağıyla son derece düzensiz ve ritmik bir şekilde sabit olamayan hareketler yaparak bu üretilebilirliği şöyle ifade etmiştir:’ Eğer yıldız sistemleri örneğin böyle hareket etseydi Astronomi olmazdı( şüphesiz kendine ait iyi sebepleri olmasına rağmen)’ Filozofa uzayda bir nokta ve zamanda bir noktanın koordine edilemeyeceğini söyleyen Heisenberg teorisinden rahatsızlar. Hatta bununla bir sınır tespit edilse bile, bunun dışında prensip olarak tasvir metotları iyileştirilemeyecektir. Filozoflara yine de tasvir olacağının bir sorusu kalıyor, böylece hiçbir şeyin yoktan varolmayacağı kuralı aynen korunuyor. Fizikçiler tarafından kendi öğretilerinin kanıtı sayesinde, neden, kökünden değiştirilir, yani onu terk ettikleri yerde bırakırlar. prensip olarak tanımlanamayan nedenler onlar için neden değildir.Filozofların ‘hiçbir şey’ i göstermekteki yeteneksizlikleri, fizikçilerin, bu hiçbir şeyi, hiçbir şey olarak ele almalarına engel olmuyor. Ama yine de sıfırı bir büyüklük olarak ele almayı onaylamak alışkanlıkları yüzündendir.Büyüklüklerden oluşan bir sistemde, sıfır, belki büyüklük olarak sayılabilir. Daha doğru bir deyişle başka türlü gösterilmesi çok zordur ama duygu olmaksızın diyalektik için diğer büyüklüklerden bu büyüklük olmayana mantıklı bir sıçrama sağlanamaz. Böylece uzay, filozoflar için maddenin özelliği olarak hayal edilemez olur. Uzayın, maddenin içerdiği ne ise o olması, onlar için tuhaftır. Maalesef Reichenbach bu konuda tek kelime etmiyor.

…

Günlükler II, Bertolt Brecht, İthaki yayınları